Vị trí và tác dụng huyệt cưu vĩ

Huyệt cưu vĩ (Jiu Wei – cưu vĩ huyệt) còn được gọi là huyệt vĩ ế hoặc huyệt hạt cán. Đây là huyệt lạc nối với mạch đốc, là huyệt đạo thứ 15 của mạch nhâm, có tác dụng chủ trị một số bệnh lý ở ngực, bụng, thần kinh,…

Về ý nghĩa tên gọi: Trong Trung Y Cương Mục có đề cập: Huyệt cưu vĩ nằm ở mũi ức nên được gọi theo hình dáng của đỉnh xương ức. Giải phẫu cho thấy đỉnh xương ức có hình dáng giống như đuôi của con chim ban cưu (chim cu gáy, chim tu hú). “Cưu” có nghĩa là chim cưu, “vĩ” là cái đuôi. Vì vậy, cưu vĩ chính là cái đuôi của con chim cưu.

Đối với huyệt cưu vĩ hay bất kỳ huyệt đạo nào trên cơ thể, cần xác định đúng vị trí để đảm bảo an toàn khi châm cứu. Về vị trí, huyệt cưu vĩ nằm dưới mũi ức 1/2 thốn (hoặc dưới 1 tấc chỗ gặp nhau của 2 bờ sườn). Theo giải phẫu y học, huyệt nằm ngay sát đầu mũi xương ức, đầu trên của đường trắng, sau thành bụng là phần thùy gan trái, vùng da huyệt được chi phối bởi tiết đoạn thần kinh D6.

Đa số các huyệt đạo thuộc mạch nhâm đều có tác dụng lớn đối với sức khỏe, huyệt cưu vĩ cũng không phải là ngoại lệ. Theo Trung Y Cương Mục, huyệt cưu vĩ có tác dụng định thần, làm giãn lồng ngực.

Chủ trị: Châm cứu vào huyệt cưu vĩ chữa trị đau bụng trên, đau tức ngực, khó thở, suyễn, nấc. Ngoài ra, huyệt vị này còn có tác dụng đối với một số bệnh lý thuộc hệ thần kinh. Ngoài ra, huyệt cưu vĩ còn có thể phối hợp với nhiều huyệt đạo khác để điều trị nhiều bệnh lý như:

• Huyệt cưu vĩ, huyệt hậu khê, huyệt thần môn chữa bệnh động kinh;
• Huyệt cưu vĩ, huyệt trung quản, huyệt thiếu thương chữa chán ăn, động kinh;
• Huyệt cưu vĩ, huyệt cự khuyết, huyệt thượng quản, huyệt trung quản chữa chứng cuồng;
• Huyệt cưu vĩ, huyệt đại chùy, huyệt yêu kỳ, huyệt gian sử, huyệt phong long chữa bế chứng.

Do huyệt cưu vĩ nằm trên thùy trái của gan nên khi châm cứu cần phải hết sức cẩn thận, không được đâm kim quá sâu vì có thể gây ảnh hưởng tới thùy gan. Một số trường hợp đâm kim quá sâu gây tổn thương gan và chảy máu trong rất nguy hiểm. Một số lưu ý khi châm cứu, bấm huyệt cưu vĩ như sau:

• Bấm huyệt: Xác định vị trí huyệt cưu vĩ rồi ấn nhẹ, xoay tròn theo chiều kim đồng hồ trong vài phút. Có thể dùng tinh dầu hoặc dầu gió nhằm làm tăng hiệu quả điều trị;
• Châm cứu: Xác định vị trí huyệt, ấn giữ tay rồi lấy kim đâm vào. Với huyệt cưu vĩ cần châm xiên, không châm thẳng vì có thể gây nguy hiểm. Mũi kim nên hướng xuống dưới, độ sâu khoảng 1/2 – 1 thốn. Cứu khoảng 15 – 20 phút.

Khi châm cứu huyệt cưu vĩ, cần xác định đắc khí thì mới mang lại tác dụng. Khi đắc khí, bệnh nhân sẽ cảm thấy căng, tức tại chỗ hoặc chạy tới vị trí đang bị đau. Nếu chưa đắc khí thì lương y cần điều chỉnh bằng cách trước tác (chim sẻ mổ), vê tròn kim (thôi kinh dẫn khí) hoặc thực hiện những thủ thuật khác cho tới khi đạt đắc khí. Một số trường hợp người bệnh có thể không cảm nhận được đắc khí (người bị bại liệt hoặc người có thể trạng yếu thường cảm nhận đắc khí chậm hơn).

Châm cứu và bấm huyệt cưu vĩ có thể điều trị được nhiều bệnh lý. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị, tốt nhất người bệnh nên đi thăm khám và trị liệu đúng theo liệu trình được khuyến nghị. Đồng thời, sau khi châm cứu bệnh nhân cũng cần có chế độ ăn uống và nghỉ ngơi hợp lý, tránh gây những tác động tiêu cực tới huyệt cưu vĩ.