Công dụng của vị thuốc mẫu lệ

Hàu của sông một số nơi còn gọi là hầu, đây là loại hàu vỏ to và dầy, có nhiều hình dạng và kích thước khác nhau như tròn, dài, bầu dục… Do hàu bám chen chúc vào nhau trên các vật thể khác nhau nên chúng có những hình dạng khác nhau.

Hàu nhiều tuổi có các thớ vỏ xếp chồng lên nhau theo từng lớp. Mặt trong của vỏ hàu phần lớn có màu trắng, cũng có vỏ màu vàng tím, óng ánh như xà cừ.

Hầu không bao giờ rời khỏi vật bám, vỏ hàu chỉ mở ra rồi đóng vào để bắt mồi và thở. Hàu thích nghi ở nhiệt độ từ 100C – 350C và nồng độ muối từ 4% – 24%, nếu lượng muối thấp quá hàu sẽ chết. Môi trường lý tưởng nhất cho hàu phát triển là nước có nhiệt độ từ 100C – 250C và nồng độ muối từ 10% – 20%, tỷ trọng của nước từ 1,003 đến 1,009, đáy nước có khoảng 2/3 là bùn.

Hàu là loài động vật ăn tạp, nó ăn cả động vật và thực vật ở lơ lửng trong nước, trong đó chủ yếu là các loại khuê tảo. Mùa sinh sản của hàu là từ tháng 7 – 10, nhiều nhất là vào tháng 8 – 9.

Hầu hết các cửa sông ở 12 tỉnh duyên hải miền Bắc của nước ta chỗ nào cũng có hàu, nhiều nhất là ở sông Bạch Đằng (Hải Phòng), sông Diêm Điền (Thái Bình), Lạch Trường (Thanh Hóa), sông Chanh và Tiên Yên (Quảng Ninh).

Nói chung, khúc sông nào có nước lợ là có loại hàu sinh trưởng. Mùa khai thác hàu ở nước ta rơi vào các tháng 10 đến tháng 3, đây là lúc này hầu béo. Nhưng để lấy vỏ hàu bào chế thành vị thuốc mẫu lệ, thì có thể thu nhặt quanh năm, có thể dùng vỏ hầu tán nhỏ, hoặc nung vỏ hàu lên rồi mới tán nhỏ.

Theo nghiên cứu hiện đại, trong vị thuốc mẫu lệ có chứa 85 – 95% canxi cacbonat, canxi photphat và canxi sulfat. Ngoài ra, nó còn có magie, nhôm và sắt oxyd, chất hữu cơ, tuy nhiên khi nung lên thì không còn chất hữu cơ nữa.

Trong Y Học Cổ Truyền, vị thuốc mẫu lệ được dùng để làm thuốc chữa bệnh đau dạ dày, bồi bổ cơ thể suy nhược, người bị ra mồ hôi trộm, băng huyết. Mẫu lệ cũng được dùng ngoài để chữa mụn nhọt, lở loét.

Theo tài liệu cổ truyền, vị thuốc mẫu lệ có vị mặn, chát, tính hơi hàn, đi vào kinh can, đởm và kinh thận. Mẫu lệ có công dụng tư âm, tiềm dương, hóa đờm, cố sáp. Được dùng để chữa chứng cốt chưng, di tinh, băng đới, ra mồ hôi trộm.

Những người bị hư hàn, thận dương hư, tinh lạnh tự xuất không dùng được vị thuốc mẫu lệ. Vị thuốc Mẫu lệ thường được dùng dưới dạng thuốc sắc, thuốc bột hay thuốc viên với liều lượng từ 3 – 6g/ngày.

Một số bài thuốc chữa bệnh từ mẫu lệ như sau:

• Bài thuốc bổ, chữa chứng ra nhiều mồ hôi: Sử dụng mẫu lệ 10g, ma hoàng căn 4g, hoàng kỳ 4g, cám 10g, sắc với 600ml nước cho tới khi còn 200ml, chia uống nhiều lần trong ngày.
• Bài thuốc chữa khí hư, bạch đới: Dùng mẫu lệ (nung rồi tán nhỏ) 40g, hoa hòe 40g, sấy khô, tán bột, mỗi ngày uống 12g bột.
• Bài thuốc chữa mụn nhọt mới sưng, chưa thành mủ: Sử dụng mẫu lệ tán bột hòa nước bôi vào phần mụn nhọt, khô lại bôi.
• Bài thuốc chữa tiểu buốt, khó tiểu: Dùng mẫu lệ và hoàng bá lượng bằng nhau, đem tán bột. Mỗi lần uống 3g bột cùng với nước sắc tiểu hồi hương.
• Bài thuốc chữa chứng ra mồ hôi trộm, phong hư đầu đau: Sử dụng mẫu lệ, bạch truật và phòng phong, mỗi vị 90g, tán bột. Ngày uống hai lần, mỗi lần uống 4g.
• Bài thuốc chữa băng huyết ra không ngừng, khí hư kiệt: Sử dụng mẫu lệ, và miết giáp mỗi vị 90g, đem tán bột, ngày uống ba lần, mỗi lần uống 4g.

Ngoài tác dụng làm món ăn, hàu còn là một vị thuốc quý có mặt trong nhiều bài thuốc chữa bệnh. Tuy nhiên, các bài thuốc trên đây chỉ mang tính chất tham khảo, người bệnh chỉ nên sử dụng khi có sự thăm khám và tư vấn của bác sĩ để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.