Tác dụng của cây uy linh tiên

Uy linh tiên hay còn gọi là dây móc thông, dây ruột gà. Đây là loài cây được sử dụng nhiều trong y học cổ truyền với công dụng trị phong thấp, đau khớp và trị hóc xương cá. Cùng tìm hiểu về tác dụng của uy linh tiên qua bài viết dưới đây.

Uy linh tiên là một loài cây có tên khoa học Radix et Rhizoma Clematidis, thuộc họ Mao Lương. Cây uy linh tiên trước đây phân bố chủ yếu ở Trung Quốc, hiện nay thì cây này đã được trồng ở nhiều tỉnh miền Bắc nước ta, một số tỉnh hiện nay có trồng uy linh tiên là Lạng Sơn, Lào Cai.

Ở Việt Nam, hai loại uy linh tiên được trồng nhiều là uy linh tiên Trung Quốc (hay còn gọi là cây Kiến cò hay Bạch hạc) và uy linh tiên dây leo (loại này có lá hình quả tim, hoa màu trắng và rễ từng chùm).

Ở cây uy linh tiên, mùa hoa và sai quả rơi vào khoảng từ tháng 6 đến tháng 10 hằng năm. Thông thường thì cây ra hoa 6-8, quả từ tháng 9-10. Tuy nhiên, vị thuốc của cây uy linh tiên nằm ở phần rễ, do đó người ta thu hoạch rễ quanh năm. Uy linh tiên là loài cây dạng rễ chùm, mỗi cây mọc rất nhiều rễ, mỗi cụm rễ của cây uy linh tiên có đến hàng trăm sợi và chiều dài tối đa có khi lên đến 60cm. Loại rễ được lựa chọn và thu hoạch là rễ rậm dài, bề ngoài đen sẫm và ở trong màu trắng rắn chắc.

Sau khi thu hoạch rễ cây uy linh tiên thì sẽ tiến hành thái mỏng và phơi khô để sử dụng

Phần rễ cây uy linh tiên được dùng để làm dược liệu có hình trụ tròn, dài từ 10-20cm, đường kính 1.5-2mm, hơi cong. Mặt ngoài có màu nâu đen, thân có vân nhỏ, chất chắc giòn, ruột trong màu trắng, mùi thơm nhẹ và có vị đắng.

Rễ cây uy linh tiên sau khi thu hoạch sẽ được rửa sạch và loại bỏ rễ con lẫn tạp chất (đất vụn). Sau đó được bào chế theo những cách khác nhau:

• Phiến: Rễ cây uy linh tiên sau khi cắt ngắn đoạn 3-5cm, phần gốc rễ sẽ được thái phiến đem phơi hoặc sấy khô;
• Chích rượu: đem rượu trộn với rễ cây uy linh tiên, tỷ lệ là 10kg rễ cây uy linh tiên : 2kg rượu. Thời gian trộn rượu là 1 giờ, sau đó xào nhỏ lửa đến khi khô;
• Sao khô: sau khi rửa sạch và cắt rễ cây uy linh tiên thành từng đoạn thì để lên bếp và sao cho đến khi rễ khô.

3.1. Thành phần hóa học của rễ cây uy linh tiên

Trong cây uy linh tiên, thành phần hóa học chính là đường, anemin, ranuculin, anemonol, clematosidphenol, saponin, sterol, tannin, acid amin, acid hữu cơ, oleanolic acid

3.2. Uy linh tiên có tác dụng gì trong y học hiện đại

Trong y học hiện đại, uy linh tiên được chứng minh tác dụng ở nhiều đối tượng khác nhau như:

• Tác dụng cơ trơn: Uy linh tiên khi được thử nghiệm ở chó và thỏ cho ra kết quả giúp tần số nhu động thực quản tăng với biên độ lớn hơn. Điều này được ứng dụng trong việc trị hóc xương cá ở người. Sau khi dùng uy linh tiên thì ở những người hóc xương cá sẽ giúp giãn cơ, tăng nhu động thực quản. Ngoài ra, uy linh tiên còn có tác dụng đối kháng, ức chế tác dụng co bóp của histamin, lợi mật, giúp tăng lưu lượng mật tiết và làm cơ vòng oddi được giãn.
• Tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm: Nước sắc từ vị thuốc của cây uy linh tiên (có chứa anemonol, anemonin) có tác dụng ức chế tụ cầu vàng và trực khuẩn shigella, ức chế một số khuẩn gram dương và âm, một số loại nấm.
• Lưu ý: thành phần anemonin trong vị thuốc của uy linh tiên có thể gây mụn phỏng ngoài da, xung huyết niêm mạc, nếu dùng quá liều sẽ bị xuất huyết dạ dày có thể dẫn đến tử vong.

3.3. Uy linh tiên có tác dụng gì trong y cổ truyền

Trong y học cổ truyền thì uy linh tiên với phần rễ có vị đắng tính ôn, thân có vị ngọt nhạt, hơi đắng tính mát.

Uy linh tiên có tác dụng khu phong, trừ thấp, giảm đau và thông 12 kinh lạc. Với phần thân uy linh tiên thì đây là bộ phận có tác dụng nhuận tràng, tiêu viêm. Phần cao được chiết từ thân cây uy linh tiên khi ngâm trong rượu vang có thể giúp giảm đau các chấn thương do vấp ngã, va chạm cơ học.

• Không dùng cho người suy nhược nặng, thiếu máu, gân co rút
• Không nên uống chung vị thuốc uy linh tiên với nước chè hay canh miến
• Lá của cây uy linh tiên có thể gây sưng da, sẹo tím và làm nổi mụn phỏng
• Các bài thuốc uy linh tiên phải được kê và bốc thuốc bởi thầy thuốc đông y có kinh nghiệm. Người bệnh không tự ý bốc và pha thuốc với liều lượng chưa cho phép.

Uy linh tiên là một trong số các loại cây được ứng dụng nhiều trong y học. Tuy nhiên, các tác dụng không mong muốn khi sử dụng vị thuốc từ cây này cũng rất nguy hiểm. Để phát huy được công dụng của cây uy linh tiên, người dùng nên tư vấn bác sĩ, thầy thuốc y học cổ truyền có kinh nghiệm.