Vị trí và tác dụng huyệt chí dương

Huyệt chí dương (Zhìyáng) còn gọi là huyệt phế để, thuộc giáp ất kinh. Huyệt này nằm dưới đốt sống lưng thứ 7, bên trong tương ứng với hoành mô, nằm ngang với huyệt cách du. Về ý nghĩa, “chí” nghĩa là đến hoặc đạt đến; “dương” nói đến lưng – mặt dương của cơ thể. Lưng trên chính là phần dương của mặt dương ở lưng. Kinh đi đến phần dương của mặt dương tại huyệt này. Vì vậy, huyệt có tên gọi là huyệt chí dương.

Huyệt chí dương là huyệt thứ 9 của mạch đốc, là 1 trong 4 huyệt hội của khí âm và dương, gồm huyệt quan nguyên, thiên đột, trung quan và chí dương.

Huyệt chí dương nằm ở khe lõm dưới mỏm gai đốt sống lưng 7. Da vùng huyệt chịu sự chi phối bởi tiết đoạn thần kinh D8.

Trên lâm sàng, việc tác động vào huyệt đạo có hiệu quả hay không sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ việc xác định vị trí của huyệt. Do đó, đây là bước đầu tiên mà bạn cần nắm vững nếu muốn tận dụng được các lợi ích của huyệt chí dương trong điều trị bệnh và chăm sóc sức khỏe. Để xác định xem huyệt chí dương ở đâu, bạn có thể thực hiện theo các cách sau:

• Cách 1: Bạn ngồi ngay ngắn hoặc nằm sấp, huyệt chí dương sẽ nằm ở vị trí lõm dưới đầu mỏm đốt sống thứ 7;
• Cách 2: Huyệt chí dương là điểm giao nhau của đường nối giữa 2 đầu mỏm xương bả vai với đường dọc chính giữa cột sống.

Ngoài ra, khi kết hợp tác động vào huyệt chí dương cùng các huyệt đạo khác trên cơ thể, các lương y có thể điều trị một số bệnh lý cho bệnh nhân:

• Kết hợp huyệt chí dương với các huyệt bách lao , công tôn , trung quản , túc tam lý để trị hoàng đản với biểu hiện sưng tay, chân và ra mồ hôi vàng;
• Kết hợp huyệt chí dương với các huyệt công tôn , đơm du , thần môn , tiểu trường du , ủy trung , uyển cốt để trị tửu đản với biểu hiện da vàng, mắt vàng, mặt đỏ, tiểu không thông;
• Kết hợp huyệt chí dương với các huyệt công tôn , tỳ du , vị du để trị hoàng đản;
• Kết hợp huyệt chí dương với các huyệt cao hoang , hợp cốc , liệt khuyết , linh đài , phế du , thiên đột , túc tam lý để trị ho do hàn;
• Kết hợp huyệt chí dương với các huyệt nội quan , tâm du để trị chứng nhịp tim không đều;
• Kết hợp huyệt chí dương với các huyệt chi câu , dương lăng tuyền để trị tình trạng da sần sùi;
• Kết hợp huyệt chí dương với huyệt đởm du để điều trị giun chui ống mật;
• Kết hợp huyệt tâm du với đởm du , tam âm giao , trung quản , tỳ du , túc tam lý để trị sa tử cung;
• Kết hợp huyệt chí dương với các huyệt can du , dương lăng tuyền , túc tam lý , tỳ du để trị viêm gan do truyền nhiễm;
• Kết hợp huyệt chí dương với các huyệt đại chùy , hậu khê để điều trị sốt rét.

Theo Y Học Cổ Truyền, có 2 cách tác động vào huyệt chí dương là châm cứu và bấm huyệt. Đây là 2 cách trị bệnh không dùng thuốc, giúp đả thông kinh mạch và cân bằng khí huyết trong cơ thể để tăng cường sức đề kháng và làm lành các tổn thương cho bệnh nhân.

Nguyên tắc chung khi bấm huyệt là dùng lực ngón tay để thúc đẩy dòng chảy kinh mạch trong cơ thể. Do vậy, cách bấm huyệt chí dương như sau:

• Xác định vị trí huyệt vị thông qua cách thức đã được nêu ở trên;
• Dùng lực ngón tay cái day, ấn vào huyệt chí dương với lực vừa phải, theo chiều kim đồng hồ trong khoảng 2 – 3 phút.

Châm là phương pháp dùng vật nhọn để đâm, kích thích vào huyệt đạo. Còn cứu là dùng nhiệt (hơi nóng) tác động lên huyệt đạo. Châm cứu giúp cân bằng năng lượng, từ đó hỗ trợ điều trị bệnh từ sâu bên trong. Cách châm cứu huyệt chí dương như sau:

• Chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ châm cứu rồi xác định vị trí huyệt đạo;
• Thực hiện châm chếch lên, luồn dưới mỏm gai và hướng đến khoảng gian đốt sống lưng 7 – 8;
• Châm sâu khoảng 0.3 – 0.8 thốn, cứu trong khoảng 10 – 15 phút.

Lưu ý: Châm cứu là phương pháp trị liệu đòi hỏi người thực hiện cần có trình độ chuyên môn cao vì nếu châm sâu, châm lệch có thể gây ra những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như tổn thương dây thần kinh, tổn thương tủy sống,… Do đó, người bệnh cần chọn lương y có trình độ cao, kinh nghiệm dày dặn để đảm bảo an toàn khi lựa chọn phương pháp châm cứu.

Tương tự các phương pháp trị bệnh khác, châm cứu và bấm huyệt chí dương chỉ thực sự mang lại hiệu quả nếu bệnh nhân có một thói quen sinh hoạt lành mạnh, Do đó, trong quá trình thực hiện điều trị, bệnh nhân cần chú ý những vấn đề sau:

• Tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn phương pháp chữa bệnh tốt nhất;
• Nếu kết hợp điều trị bằng nhiều phương pháp thì cũng cần hỏi ý kiến bác sĩ;
• Có một chế độ dinh dưỡng lành mạnh, đầy đủ các nhóm chất cần thiết, ưu tiên ăn nhiều rau xanh và hoa quả tươi;
• Uống đủ nước mỗi ngày (khoảng 2 – 2,5 lít nước), có thể thay nước lọc bằng nước trái cây;
• Hạn chế sử dụng thực phẩm chiên rán, đồ ăn nhanh, đồ ăn cay nóng hoặc đồ hộp, chế biến sẵn;
• Tránh sử dụng các chất kích thích có hại như rượu bia, thuốc lá, cà phê,…;
• Có chế độ sinh hoạt và nghỉ ngơi hợp lý, giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ, ngủ đủ giấc;
• Dành ít nhất 30 phút/ngày để luyện tập thể dục thể thao, giúp cơ thể linh hoạt và khỏe mạnh hơn;
• Tái khám định kỳ đúng theo khuyến nghị của bác sĩ để xác định mức độ hiệu quả điều trị bệnh qua từng giai đoạn;
• Khi cơ thể xuất hiện những dấu hiệu bất thường, cần đi khám ngay để tránh những hậu quả đáng tiếc.

Huyệt chí dương là huyệt đạo quan trọng với nhiều vai trò đối với sức khỏe. Để khai thác được các lợi ích cả huyệt đạo này, đồng thời đảm bảo độ an toàn, người bệnh nên tìm tới sự hỗ trợ của các lương y có trình độ chuyên môn cao.