Vị trí và tác dụng huyệt Phong Môn

Khái niệm huyệt Phong Môn có nguồn gốc từ tiếng Trung Quốc (Feng Meng – Fong Men). Trong đó: Phong có nghĩa là gió và tác nhân gây bệnh; Môn có nghĩa là cửa hay cổng, nơi để để đi ra và đi vào. Nói cách khác, huyệt vị này là nơi đi qua của tác nhân gây ra bệnh nên được gọi với tên Phong Môn. Do đó, huyệt Phong Môn có vai trò rất quan trọng giúp ngăn cản các tác nhân gây bệnh.

Theo y văn về Y Học Cổ Truyền, huyệt Phong Môn xuất xứ từ giáp Ất Kinh và là huyệt vị từ Túc Kinh Thái Dương giữ nhiệm vụ chi phối các hiểu hiện của cơ thể về biểu.

Huyệt còn được nhắc đến với các tên gọi quen thuộc khác như huyệt Bối Du và huyệt Nhiệt Phủ. Do đây là huyệt đạo quan trọng của Bàng Quang Kinh, từ đó Phong Môn có tác dụng rất tốt trong việc giải biểu, tán phong.

Có thể phân biệt huyệt Phong Môn với các huyệt vị khác thông qua các đặc điểm như: Huyệt Phong Môn là huyệt vị thứ 12 của Bàng Quang Kinh, nó nhận một nhánh mạch phụ của Mạch Đốc và là nơi giao nhau của Bàng Quang Kinh và Mạch Đốc. Theo thiên Thích Nhiệt Huyệt (Tố Vấn 32) thì huyệt Phong Môn là một những huyệt có tác dụng tả tà nhiệt ở ngực (các huyệt khác là Đại Cự, Khuyết Bồn, Trung Phủ).

Xét về giải phẫu học, huyệt Phong Môn có những đặc điểm sau:

• Phía dưới da tại vị trí của huyệt vị này là cơ thang, trám, gối cổ, dài lưng, dài đầu, bán gai của đầu, sườn ngang và bên trong là phổi.
• Nhánh của nhóm dây thần kinh sọ não số XI, đám rối cổ sâu, đám rối cánh tay, nhánh dây sống lưng số 2 và dây thần kinh gian sườn số 2 chi phối thần kinh vận động cơ.
• Dây thần kinh tiết đoạn D2 chi phối da vùng huyệt vị này.

Huyệt Phong Môn rất dễ xác định bởi vì nó nằm ngay dưới vị trí dưới mỏm gai của đốt sống lưng thứ 2, đo ngang khoảng 1.5 tấc, đồng thời là điểm giao nhau giữa đường ngang qua mỏm gai đốt sống lưng thứ 2 và đường thẳng đứng ngoài Đốc Mạch 1.5 thốn. Có thể nói cách khác rằng, vị trí huyệt phong môn là nằm ở 2 bên xương sống phía dưới đốt sống lưng thứ 2, đo ngang ra 1.5 tấc.

Được biết đến là nơi giao nhau của Bàng Quang Kinh và Mạch Đốc nên huyệt đạo này có nhiều tác dụng trong việc điều trị các bệnh lý phổ biến hiện nay, cụ thể:

• Khu phong tà vì có khả năng phòng tránh gió độc, giúp thanh nhiệt và giải tà một cách hiệu quả.
• Giải biểu: Một trong những tác dụng không thể không đề cập của huyệt đạo này đó là khả năng thanh lọc phần biểu của cơ thể, từ đó giúp loại bỏ độc tố bên trong, giải nhiệt, điều hòa khí huyết, thanh độc và ổn định cơ thể.

Bởi những tác dụng kể trên, huyệt Phong Môn được ứng dụng để chữa trị các bệnh như:

• Cảm mạo, viêm phế quản, ho, sốt hay nóng vùng ngực.
• Đau nhức lưng, đặc biệt là vùng phía trên lưng, vai và gáy.
• Vẹo cổ gáy, đau vai gáy, khó cử động hay bị đau đầu.

Như đã biết, tất cả các huyệt vị trên cơ thể con người đều tương thông với nhau, do đó, việc tác động lên một nhóm huyệt đồng thời sẽ giúp tăng khả năng trị bệnh lên đáng kể.

Các thầy thuốc Đông y thường phối huyệt Phong Môn với các huyệt đạo sau đây:

• Theo sách Loại Kinh Đồ Dực, kết hợp với Đại Lăng, Hợp Cốc và Gian Sử để trị mụn nhọt.
• Theo sách Châm Cứu Tập Thành, kết hợp với Côn Lôn, Phong Phủ, Kiên Tỉnh, Phong Trì, Thiên Trụ và Tuyệt Cốt để trị tê cứng cổ gáy.
• Theo sách Thần Cứu Kinh Luân: Phối Cứu Kỳ Môn, Thiếu Phủ và Phong Môn để trị đau ngực, lưng; phối với Hợp Cốc, Khúc Sai và Thượng Tinh để trị tỵ uyên, tức viêm xoang mũi.
• Theo sách Châm Cứu Học Thượng Hải: Phối Cứu Hợp Cốc, Trung Quản và Phong Long, Phong Môn để trị đờm quyết; phối với Khí Hải,Thái Uyên, Kiên Tỉnh, Phong Long và Thân Trụ để trị viêm phế quản mạn; phối với Đào Đạo để trị cảm cúm; phối với Phế Du để trị đau lưng do phong thấp; phối với Huyết Hải, Khúc Trì và Liệt Khuyết để trị phong ngứa mề đay; phối với Y Hy và Cao Hoang để trị thần kinh suy nhược.

Là một huyệt vị quan trọng chi phối nhiều hoạt động của cơ thể nên khi tác động vào vị trí này sẽ mang đến hiệu quả điều trị khả quan. Tuy nhiên, dù là bấm huyệt hay châm cứu thì chỉ khi tuân thủ đúng kỹ thuật và thao tác thì mới mang lại hiệu quả tối ưu nhất. Cách châm cứu và bấm huyệt Phong Môn như sau:

Về bấm huyệt trị bệnh:

• Bước 1: Xác định chính xác vị trí huyệt Phong Môn theo các bước đã được hướng dẫn.
• Bước 2: Sử dụng dụng cụ chuyên dụng hay dùng tay đặt lên vị trí huyệt vị.
• Bước 3: Từ từ ấn lên huyệt vị, sau đó day với lực vừa phải theo chiều kim đồng hồ, tăng dần cho tới khi thấy hơi đau tức ở vùng ngực thì dừng lại.
• Bước 4: Thực hiện tương tự khoảng 3 – 5 lần mỗi ngày, mỗi lần thực hiện trong khoảng 2 – 3 phút sẽ giúp cơ thể giải tỏa mệt mỏi và hỗ trợ điều trị hiệu quả triệu chứng bệnh.

Lưu ý: Người bệnh nên thực hiện vào buổi tối trước khi đi ngủ một cách đều đặn để đạt được kết quả tốt nhất.

Về châm cứu trị bệnh:

• Xiên kim châm về phía cột sống một khoảng 0.5 – 0.8 thốn.
• Cứu 3 – 5 tráng, sau đó ôn cứu trong khoảng 5 – 10 phút là được.

Tuy nhiên, người bệnh nên được thực hiện liệu pháp châm cứu ở các cơ sở có chuyên môn.

Lưu ý: Khi châm kim không nên châm quá sâu vì phần phía trong là phổi, có thể gây nguy hại cho sức khỏe người bệnh.

Trong quá trình điều trị bệnh bằng các tác động lên huyệt Phong Môn, người bệnh cần lưu ý:

• Trước khi thực hiện bất kỳ các cách tác động nào thì cần phải xác định chính xác vị trí huyệt đạo. Việc tự ý thực hiện tại nhà có thể dẫn đến các tác dụng không mong muốn do đó người bệnh nên tìm đến các chuyên gia vật lý trị liệu và bác sĩ Y Học Cổ Truyền để được hướng dẫn thực hiện chính xác nhất.
• Không châm cứu tại vị trí huyệt vị nơi mà vùng da đang bị tổn thương, lở loét hoặc chảy máu.
• Trong quá trình trị liệu, người bệnh nên xây dựng một chế độ ăn uống hợp lí và tập luyện khoa học. Tăng cường rau xanh, trái cây và vận động nhẹ nhàng là biện pháp hữu hiệu nhất để nâng cao hệ miễn dịch.
• Trước khi tác động lên nhiều huyệt đạo cùng một lúc cần tham khảo ý kiến của các chuyên gia, vì việc phối hợp không hợp lý có thể gây nên nhiều hệ luỵ xấu đối với sức khỏe.
• Châm cứu hay bấm huyệt Phong Môn trị bệnh cần một khoảng thời gian nhất định do đó người bệnh nên kiên trì và không nóng vội.
• Phụ nữ đang mang thai, đặc biệt trong 3 tháng đầu thai kỳ nên tham khảo ý kiến của các bác sĩ chuyên khoa trước thực hiện châm cứu hoặc bấm huyệt.

Huyệt Phong Môn có tác dụng hữu ích trong chữa trị các bệnh lý như cảm mạo, viêm phế quản, đau ngực hay đau vai gáy nhằm cải thiện triệu chứng và nâng cao sức khỏe. Khi gặp các vấn đề này, người bệnh có thể đến Bệnh viện đa khoa Vinmec để được các bác sĩ chuyên khoa Y Học Cổ Truyền thăm khám và hướng dẫn điều trị kịp thời.